اسناد حمل فیاتا

از مهمترین اسنادی که همواره در تجارت بین الملل مورد استفاده قرار می گیرد، اسناد حمل (از جمله اسناد حمل فیاتا) است که در نظر بانک ها، سازمان‌های حمل و نقل، تاجران و سازمان‌های بیمه‌گر از اعتبار ویژه ‌ای برخوردار هستند. بر این اساس، طرح تدوین اسناد یکسان و تایید شده توسط فدراسیون بین المللی اتحادیه کارگزاران حمل و نقل (فیاتا) در دستور کار قرار گرفت و فرم‌هایی با رنگ‌های مختلف و تعریف شده برای استفاده در صنعت حمل و نقل معرفی شد. این فرم‌های معتبر که با هدف استانداردسازی فرآیند حمل و نقل در بین کلیه ارائه دهندگان این خدمات ایجاد شده است، با عنوان اسناد حمل فیاتا شناخته می‌شوند. در ادامه، به بررسی تاریخچه و هدف ایجاد این نوع اسناد می‌پردازیم و برخی از آن‌ها را معرفی می‌کنیم.

تاریخچه ایجاد فیاتا

فدراسیون بین المللی اتحادیه کارگزاران حمل و نقل (فیاتا) یک سازمان غیر دولتی است که در صنعت بارفرابری به عنوان یک واسطه میان صاحبان کالا یا فروشندگان و صاحبان وسایل حمل و نقل و یا شرکت‌های حمل و نقل عمل می کند. کارگزاران حمل‌ونقل (بارفرابرها) در سال ۱۹۶۲ و در شهر وین اتریش، فدراسیون بین‌المللی اتحادیه کارگزاران حمل و نقل را تحت عنوان فیاتا تاسیس نمودند و از آن زمان تاکنون در سراسر جهان از قوانین آن در زمینه حمل و نقل تبعیت می کنند.

کاربردی ‌ترین اسناد فیاتا

ایجاد اسناد یکپارچه با قوانین مشخص و یکسان، یکی از ارزشمندترین کارهای سازمان فیاتا بوده است که اجازه صدور آن‌ها تنها به کارگزارانی که عضو این سازمان هستند داده شده است. برخی از کاربردی‌ترین اسناد فیاتا به شرح زیر است:

گواهی رسید فیاتا (FRC)

بر اساس این سند، گواهی می‌شود که فروشنده کالا را درب کارخانه به بارفرابر تحویل داده است. استفاده از این سند در شرایطی که از ترم حمل ‌EXW استفاده می‌شود متداول است. پس از تحویل کالا، بارفرابر با ارائه سند FRC به فرستنده ی بار، مسئولیت کالا را تقبل می کند. این سند قابل معامله نیست و بدین سبب، مورد پذیرش سیستم بانکی نخواهد بود. بر طبق قوانین EXW، فروشنده پس از تحویل کالا در انبار یا محل توافق شده به متصدی حمل تعیین شده از جانب خریدار، می تواند درخواست یک رسید رسمی مبنی بر انجام کلیه مسئولیت‌های محموله نماید؛ از آنجایی که بارنامه مدتی پس از تحویل کالا به متصدی حمل بار صادر می‌شود، نیاز خریدار به صدور فوری یک رسید رسمی با استفاده از این سند برآورده می‌شود. در سازمان فیاتا گواهی رسید به رنگ سبز روشن تعریف شده است.

در استفاده از ترم حمل EXW؛ کمترین مسئولیت بر عهده فروشنده خواهد بود. در این شرایط، فروشنده کالای مورد معامله را در انبار خود یا در محل از قبل توافق شده تحویل خریدار می‌دهد و در این محل ریسک به خریدار منتقل می‌شود.

اینکوترمز ۲۰۲۰

گواهی حمل فیاتا (FCT)

با صدور گواهی حمل فیاتا و ارائه آن به فرستنده، تعهدی برای بارفرابر ایجاد می‌گردد که به موجب آن، کالای مربوطه به واسطه نماینده مورد قبول بافرابر در مقصد تحویل خواهد شد. با استناد بر این گواهی، مسئولیت ارسال و تحویل کالا مطابق با دستورالعمل‌های دریافت شده از جانب فرستنده کالا، بر عهده بارفرابر است. تفاوت این گواهی با گواهی FRC این است که اگر به حواله‌کرد صادر گردد،  قابلیت معامله دارد و مورد قبول بانک خواهد بود. این سند در سازمان فیاتا با رنگ زرد مشخص شده است.

بارنامه فیاتا (FBL)

بارنامه حمل مرکب فیاتا به عنوان سند مالکیت کالا از جانب سازمان فیاتا در اختیار بارفرابر قرار گرفته است و قابلیت معامله و انتقال را دارد. این سند از اعتبار بین المللی بسیار بالایی برخوردار است و مورد قبول اتاق بازرگانی بین المللی و کلیه بانک‌هاست. به موجب این سند، بافرابر به عنوان صادرکننده بارنامه حمل مرکب، نه‌تنها مسئولیت فرآیند‌ تحویل کالا در مقصد را بر عهده خواهد داشت، بلکه مسئول عملکرد صحیح تمامی اشخاص ثالث درگیر در فرآیند حمل خواهد بود.

انجمن شرکت‌های حمل و نقل بین المللی در ایران به موجب قراردادی که با سازمان فیاتا منعقد کرده است، اسناد FBL را تهیه و چاپ می‌نماید و مسئولیت استفاده صحیح از آن و حصول اطمینان از وجود پوشش‌های بیمه‌ای را بر عهده دارد. این سند در سازمان فیاتا با رنگ آبی مشخص شده است. به موجب این سند مشخص می‌شود که:

• صاحب اصلی کالا کیست
• مشخصات بار چیست
• مسئولیت حمل بار تا مقصد با چه کسی است

رسید انبار فیاتا (FWR)

رسید انبار فیاتا برای امور مربوط به انبارداری بارفرابر در مقصد مورد استفاده قرار می گیرد و قابل معامله نیست. بر همین اساس مورد پذیرش بانک‌ نخواهد بود. این سند زمانی صادر می‌شود که بارفرابر کالا را به منظور انجام عملیات انبارداری در انبار خود دریافت نماید. در صورتی که کلمه قابل معامله بر روی این سند ذکر گردد، قابلیت معامله را خواهد داشت. این سند در سازمان فیاتا با رنگ نارنجی مشخص شده است.

اظهارنامه فرستندگان کالا برای حمل کالای خطرناک (SDT)

به هنگام حمل کالای خطرناک (کلاس کالاهای خطرناک را در پست دیگر فریت ریت مطالعه بفرمایید.)، با صدور این اظهارنامه، اطلاعات جامعی در رابطه با طبقه‌بندی کالا در اختیار بارفرابر قرار خواهد گرفت و حدود مسئولیت خسارات احتمالی در حین فرآیند حمل و نقل مشخص خواهد شد. این اظهارنامه از جانب فرستنده تایید می‌شود تا در صورت وقوع خسارت، نحوه رسیدگی به امور از قبل تعیین شده باشد. این سند در سازمان فیاتا با رنگ سفید و قرمز مشخص شده است.

برای آشنایی با طبقه‌بندی کالاهای خطرناک، به دانشنامه فریت ریت مراجعه نمایید.

دستور حمل فیاتا (FFI)

از آنجایی که سندی یکسان و یک شکل با عنوان دستور حمل موجود نبود، بارفرابران از فرم شخصی‌سازی خود برای این منظور استفاده می‌کردند. سازمان فیاتا طرحی مطابق با طرح کلیدی سازمان ملل برای اسناد تجاری، که هدف آن ایجاد یک مبنای بین المللی در جهت استانداردسازی اسناد تجاری است، تدوین نمود.

بارفرابران عضو سازمان فیاتا امکان تغییر این فرم را بر طبق نیازهای خود دارند؛ مشروط بر این امر که تغییرات اعمال شده در چارچوب طرح کلیدی سازمان ملل باشد.

فیاتا به عنوان اصلی‌ترین سازمان غیر دولتی اثرگذار در صنعت حمل و نقل بین المللی،  زمینه ساز ایجاد اسناد حمل فیاتا با قابلیت‌های منعطف برای بارفرابران عضو این سازمان شده است که توانسته تجارت بین الملل را به صورتی یکپارچه و هماهنگ پیش ببرد. آگاهی از کاربرد این اسناد در موقعیت‌های مختلف، یکی از اصول مهم در بین خریداران و فروشندگان به شمار می‌رود؛ چرا که صادر کننده اسناد فیاتا بر اساس تعهدات و شرایطی که پذیرفته است، قادر خواهد بود فرآیند تجارت بین‌الملل را به شکلی قانونی و با رعایت ضوابط استاندارد و یکپارچه به سرانجام برساند. به هنگام همکاری با شرکت های حمل و نقلی بین‌المللی، آشنایی با این اسناد زمینه‌ساز همکاری شفاف‌تر و به طبع آن، خیالی آسوده‌تر خواهد بود.